Parmentier. Jaargang 19
(2010)– [tijdschrift] Parmentier– Auteursrechtelijk beschermd
[pagina 19]
| ||||||
Frank Keizer
| ||||||
[pagina 20]
| ||||||
fabrieken en andere industriële bouwwerken en belichten vooral hun formele eigenschappen, maar lijken de feitelijke productie - en daarmee uitbuiting - die er plaatsvindt volledig uit te willen wissen. Nowak zinspeelt in het gedicht op een dergelijke lezing van de foto's. Hij schrijft: ‘the photograph of the factory predicts how every one (of the materials) will get used’, maar in plaats van de foto's openlijk te bekritiseren, laat hij ze weg. Een dubbelzinnig signaal, waarmee Nowak zowel kritiek lijkt te geven op de ideologische versluiering van de materiële omstandigheden van het fotoboek van de Bechers als op de beperktheid van elk frame, inclusief het eigen. In die zin laat documentaire poëzie voor Nowak ook steeds haar eigen blinde vlek zien. Dat hij een fragment uit deze serie liet opnemen in Working Words: A Working Class and Labor Literary Reader onderstreept de verankering van Nowaks werk in de arbeidersbeweging, maar is ook om een andere reden betekenisvol. De titel - werkende woorden - benadrukt sterk de materialiteit van woorden: door ze te bewerken, werkzaam te maken, kunnen ze een voertuig voor sociale transformatie worden. De materialiteit van Nowaks werk herinnert dan ook niet alleen aan het tekstuele karakter van zijn poëzie zelf, maar leidt de lezer ook terug naar de wereld buiten het gedicht. De tekstualiteit van zijn gedichten - zijn gedichten zijn veelal assemblages van een veelvoud van andere teksten - benadrukken de band met de wereld nog eens en plaatsen zijn poëzie stevig in de materiële wereld. Hiermee staat Nowak in een langlopende traditie in de Amerikaanse experimentele poëzie, die begint bij de modernisten en doorloopt tot aan de Language-dichters, die voor poëzie een kritische of zelfs politieke rol in de constructie van de werkelijkheid weggelegd zagen. Innovatief aan de poëzie van Nowak is echter vooral het samengaan van deze constructivistische esthetiek met een in concrete politieke projecten gewortelde praktijk. Zijn werk als hoofdredacteur van het interdisciplinaire, cultuurtheoretisch georiënteerde poëzietijdschrift Xcp: Cross Cultural Poetics, als dichter die tijdens stakingen en demonstraties zijn teksten voordraagt en zijn rol als docent van workshops voor arbeiders die over hun ervaringen willen schrijven - deze activiteiten vormen geen gescheiden werelden, maar staan allemaal in het teken van uitwisseling, van een dialectiek tussen theorie en praktijk waarover Marx veelvuldig spreekt in zijn werk.
De vorm van Nowaks teksten verschilt per boek, maar sommige technieken keren steeds terug. Zo is een geliefd compositieprincipe de compilatie van drie verschillende tekstsoorten - orale geschiedenis, instructieve tekst en nieuwsberichten - die vervolgens tot een driestemmige tekst worden verwerkt. Het effect van deze techniek is een radicale meerstemmigheid, die elke interpre- | ||||||
[pagina 21]
| ||||||
tatieve closure, elke aanspraak op een absolute waarheid onmogelijk maakt. De techniek komt al voor in Revenants (2000), Nowaks debuutbundel, waarin hij de gevolgen van de ontindustrialisering voor zijn geboortestad Buffalo documenteert. Ze ligt ook ten grondslag aan Nowaks meest recente bundel, Coal Mountain Elementary (2009), waarin een lesmethode van de American Coal Foundation naast getuigenissen van overlevenden van het mijnongeluk in Sago, West Virginia en nieuwsberichten over mijnongevallen in China komt te staan. Op het gelijknamige weblog post Nowak regelmatig nieuws over mijnongelukken van over de hele wereld.Ga naar voetnoot2
Ook het hier vertaalde ‘Capitalization’ uit de bundel Shut Up Shut Down is op deze manier geschreven. De bundel is als geheel in veel opzichten een radicalisering van zijn eerdere technieken. Op haast filmische wijze (een van de structurele modellen voor dit boek was het werk van de Russische documentaire filmpionier Dziga Vertov) wisselen de tekstfragmenten elkaar af. Ook ‘Capitalization’ is een documentaire collage die af en toe aan de structuur van een film doet denken. Op pregnante wijze vermengt Nowak fragmenten uit een grammaticaboek uit de Koude Oorlog met nieuwsberichten over de door President Reagan neerslagen staking van PATCO (de Amerikaanse vakbond voor luchtverkeerleiders) en het getuigenis van een vrouw die in de jaren dertig betrokken was bij de oprichting van een onafhankelijke vakbond bij het energiebedrijf Westinghouse. ‘Capitalization’ toont vooral hoe ver de hegemonie van het kapitalisme in de Amerikaanse cultuur reikt, en hoe diep het anticommunistische sentiment er geworteld is. Ook valt op dat Nowak in ‘Capitalization’ nergens tegen misstanden ageert. Hij klaagt niet aan, maar laat het materiaal voor zichzelf spreken. Het is de selectie van de fragmenten, en het verhaal over politieke onderdrukking dat zich zo langzaamaan in en tussen de regels ontvouwt, die het gedicht zijn felle, dwingende overtuigingskracht geven. | ||||||
Literatuur
|